เดินไป วาดไป: วันพระ มายล มาเยี่ยมชมเจดีย์เก่ากัน

: ฅน บางกอก

5/04/2566

……….บริเวณพื้นที่บางกอกตะวันตกมีวัดวาอารามเก่าๆประจำอยู่ตามชุมชนต่างๆมากมาย  หลายแห่งยังเป็นอารามที่มีการใช้งานอยู่ บางแห่งก็เป็นวัดร้าง  พูดถึงวัดร้างในเขตตะวันตกมีมากกว่าฝั่งตะวันออกเยอะทีเดียว  เหตุผลนึงเป็นเพราะเคยเป็นชุมชนดั้งเดิมและมีการเคลื่อนย้ายมาตลอด  ทำให้บางแห่งไม่มีผู้คนดูแลหรืออุปถัมภ์  บางแห่งก็เคยเป็นเขตวัดเดิม ต่อมาถูกผู้คนที่กลายเป็นชุมชนใหม่เข้ามาใช้พื้นที่บริเวณนั้น

……….นานไปเลยกลายเป็นชุมชนล้อมพื้นที่บางส่วนที่ไม่ใช่องค์ประกอบหลักของวัด  แต่ยังมีหลักฐานเดิมที่เป็นเสนาสนะอื่นให้เห็นอยู่ เช่น พบสิ่งที่เคยเป็นหลักสีมา (ใบเสมา) เดิม รวมถึงพระเจดีย์ที่ถูกปล่อยรกร้าง (มีต้นไม้ ต้นหญ้า งูเงี้ยว ฯลฯ มาช่วยสร้างบรรยากาศแทน)

……….มีกลุ่มเจดีย์ร้างชุดนึงที่เป็นศิลปะเกิดขึ้นในสมัยรัตนฯ ตั้งอยู่ใกล้กับริมคลองบางหลวง (บางกอกใหญ่) กับคลองบางจาก คือตั้งอยู่หัวมุมทางแยกห่างจากลำน้ำทั้งสอง (set back) พอๆกันราว ๑๐ เมตร  ดูจากผังและสภาพแวดล้อมโดยรวม ทำให้รู้ว่ากลุ่มเจดีย์นี้น่าจะมีความสำคัญในพื้นที่แถวนี้มาก่อน เพราะจุดที่ตั้งของเจดีย์เล่นอยู่ตรงหัวมุมติดกับสองลำน้ำซะยังงี้ 😆🤩

……….ความน่าสนใจของกลุ่มเจดีย์ชุดนี้คือ มีรูปแบบศิลปะ-สถาปัตยกรรมที่สรุปได้ว่าสร้างมาอย่างช้าก็ในสมัยร้ตนฯ ช่วง ร.๓ +-  อาจเก่ากว่านี้ได้หากมีเจดีย์ประธานองค์เดิมถูกก่อครอบอยู่ภายใน ฯลฯ  หลังจากพื้นที่บริเวณนี้มีการใช้งานไปแล้ว (คงจะเป็นพื้นที่ทางศาสนามาก่อน) ต่อมาก็มีเรือนแถวริมน้ำผุดขึ้นมาปิดบังมุมมองเจดีย์จากลำน้ำทั้งสอง

……….ทุกวันนี้ที่ยังพอจะมองสังเกตเห็นคือ ฐานขององค์เจดีย์ประธานถูกถมพื้น ทำให้ไม่เห็นชุดฐานที่ติดกับระดับดินเดิม  นอกจากนี้ก็มี “ชุดฐาน” บางส่วนของเจดีย์บริวารประจำมุมอยู่สององค์ (ปกติมักมีเจดีย์บริวาร ๔ องค์ประจำมุมละ ๑ องค์) เจดีย์บริวารส่วนที่เหลือมองไม่เห็นแล้วเพราะมีพื้นกับผนังใหม่ปิดกั้นอยู่

……….หลายครั้งแม้เราอาจจะยังไม่ค่อยรู้ประวัติ หรือที่มาของชุมชนแถวนั้น  เรายังสามารถตรวจสอบหรือเช็คสิ่งที่ปรากฏจาก “รูปแบบ ศิลปะ-สถาปัตยกรรม” ได้อย่างแม่นยำเหมือนกัน  อย่างน้อยหลักฐานเหล่านี้ก็สามารถเป็นตัวชี้ช่วงเวลาการเกิด หรือการ(เคยมี)อยู่ของชุมชน(เดิม)ได้เป็นอย่างดี  ที่สำคัญ…ต้องรู้ให้เท่าทันงานช่างที่ปรากฏในตัวรูปแบบศิลปะด้วยนะ  เพราะแม้ “ศิลปะจะไม่โกหก แต่ก็มีกลเม็ดที่ซ่อนอยู่ในนั้น” หากรู้ไม่เท่าทันก็มีสิทธิ์โดนศิลปะหลอกได้เช่นกัน 😁😎👌

 

เดินไป วาดไป: มาเยี่ยมชมเจดีย์เก่ากัน

ภาพ  ลายเส้นจากปากกาหมึกซึม แต่งสีด้วยเทคนิคดิจิตอล

ต้นฉบับกระดาษ  A5

ระยะเวลา (ผัง รูปด้าน)  ๓๐ นาที

รูปแบบเจดีย์ร้าง (เจดีย์ประธาน) ศิลปะรัตนโกสินทร์
ปลายพศว.๒๔ ถึง ต้น พศว.๒๕

ที่ตั้งของกลุ่มเจดีย์ร้าง มีคลองบางจาก กับ คลองบางหลวงขนาบพื้นที่สองด้าน

ชุดฐานสิงห์ ชั้นที่ ๓ รองรับด้วยบัวทรงคลุ่มในผังเพิ่มมุม สวยๆ